10 marca 2022 r. miną dwa tygodnie od rozpoczęcia wojny przez Rosję na terenie Ukrainy. Poniżej przedstawiam najistotniejsze regulacje prawne dotyczące pobytu obywateli Ukrainy na terenie Polski.
1) Akty prawne Unii Europejskiej
W dniu 04 marca 2022 r. Rada UE wydała Decyzję wykonawczą do dyrektywy 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie tymczasowej ochrona na wypadek masowego napływu wysiedleńców. Zgodnie z ww. dokumentem Rada Unii Europejskiej podjęła decyzję o zastosowaniu mechanizmu tzw. ochrony tymczasowej dla osób uciekających z Ukrainy w wyniku wojny, tj. dla obywateli Ukrainy mieszkający w Ukrainie przed 24 lutego 2022 r. Osoby takie zyskają prawo do ochrony tymczasowej w całej Unii Europejskiej, a obejmuje ona między innymi zapewnienie prawa pobytu, dostępu do rynku pracy, mieszkania czy do opieki medycznej. Wdrożenie przez Radę UE takiego aktu prawnego umożliwi wszystkim Państwom Członkowskim Unii Europejskiej zmniejszenie formalności w szczególności w zakresie wdrażania nowych uregulowań prawnych. Unijne przepisy o ochronie tymczasowej stanowią jasną podstawę prawną dla zapewnienia opieki medycznej osób przybyłych z Ukrainy.
2) Polskie akty prawne – projekt ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (JESZCZE NIE OBOWIĄZUJE)
Większość obywateli Ukrainy przekraczała granicę ukraińsko-polską na podstawie paszportów biometrycznych, jednakże w przypadku osób, które nie posiadały dokumentów niezbędnych do przekroczenia granicy, Straż Graniczna wydawała zezwolenie na wjazd na teren Polski na okres 15 dni, na podstawie art. 32 ustawy o cudzoziemcach. Z uwagi, na zbliżający się upływ okresu ww. zezwoleń Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy regulującej pomoc obywatelom Ukrainy. Zgodnie z przedstawionym projektem, jeżeli obywatel Ukrainy wjechał legalnie na teren Polski w okresie od 24 lutego 2022 r. i deklaruje zamiar pozostania w Polsce, to pobyt takiej osoby na terenie Polski będzie legalny przez 18 miesięcy (licząc do dnia 24 lutego 2022 r.). Jednakże uregulowania znajdujące się w tej ustawie nie dotyczą obywateli Ukrainy posiadających:
– zezwolenie na pobyt stały,
– zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
– zezwolenie na pobyt czasowy,
– status uchodźcy,
– ochronę uzupełniającą,
– zgodę na pobyt tolerowany.
Przepisów ww. ustawy nie stosuje się również w stosunku do obywateli Ukrainy, którzy złożyli w Polsce wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej (lub w umieniu, których takie wnioski zostały złożone) oraz zadeklarowali zamiar złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej na terenie Polski.
Aby ułatwić wykonywanie pracy obywatelom Ukrainy uciekającym przed wojną na terenie Polski, rząd zrezygnował z konieczności składania oświadczenia o powierzeniu pracy przez pracodawców. Zgodnie z nowymi przepisami, jeżeli obywatel Ukrainy przebywa legalnie na terenie Polski, to pracodawca będzie mógł go zatrudnić. Jedynym obowiązkiem pracodawcy w takim przypadku będzie powiadomienie właściwego urząd pracy o zatrudnieniu takiej osoby w terminie 7 dni od podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy.
Przyjęte przez Radę Ministrów działania umożliwią również nadanie obywatelom Ukrainy numeru PESEL, który umożliwi im założenie między innymi konta w polskim banku czy wykonywanie działalności gospodarczej na terenie Polski na takich samych zasadach jak obywatele polscy.
Poniżej zostały wymienione inne, najważniejsze ułatwienia, które mają być stosowane wobec obywateli Ukrainy uciekających przed wojną, którzy zgodnie z nową ustawą, legalnie przebywają na terenie Polski:
– możliwość zarejestrowania się oraz możliwość zostania w świetle polskich przepisów prawnych osobą bezrobotną albo poszukująca pracy i w związku z tym otrzymywać odpowiednie świadczenia,
– przysługiwanie prawa do świadczeń rodzinnych, świadczenia wychowawczego, świadczenia dobry start, rodzinnego kapitału opiekuńczego, dofinansowania obniżenia opłaty rodzica za pobyt dziecka w żłobku, klubie dziecięcym lub u dziennego opiekuna – po spełnieniu dodatkowych wymagań przewidzianych w odpowiednich aktach prawnych,
– możliwość przyznania świadczenia pieniężne i niepieniężne na zasadach i w ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2021 r.poz. 2268 i 2270 oraz z 2022 r. poz. 1 i 66),
– przyznanie jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie,
– możliwość zapewnienia bezpłatnej pomocy psychologicznej,
– możliwość przyznania pomocy żywnościowej w ramach Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym,
– uprawnienie do opieki medycznej udzielanej na terytorium Polski obejmującej świadczenia opieki zdrowotnej, na tych samych zasadach, co obywatele Polscy,
– obywatelowi Ukrainy przebywającemu zgodnie z tą ustawą legalnie na terenie Polski udziela się na jego wniosek zezwolenia na pobyt czasowy (jednorazowo na okres 3 lat). W takim przypadku obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę,
– jeżeli ostatni dzień okresu pobytu obywatela Ukrainy na terytorium Polski na podstawie wizy krajowej przypada w okresie od 24 lutego 2022 r., okres pobytu na podstawie tej wizy oraz okres ważności tej wizy ulega przedłużeniu do 31 grudnia 2022 r.,
– obywatelowi polskiemu albo obywatelowi Ukrainy, którzy w dniu 24 lutego 2022 r. byli studentami uczelni działającej na terytorium Ukrainy i którzy oświadczą, że w tym dniu studiowali na określonym roku studiów na danym kierunku i poziomie studiów w uczelni działającej na terytorium Ukrainy i nie dysponują dokumentami poświadczającymi okresy studiów, zdane egzaminy, zaliczenia lub praktyki zawodowe, wydanymi przez tę uczelnię, mogą zostać uznane odpowiednie okresy tych studiów w drodze weryfikacji osiągniętych efektów uczenia się,
– w celu ułatwienia dostępu do usług publicznych online przewiduje się, że wraz z nadaniem numeru PESEL obywatele Ukrainy będą mogli uzyskać profil zaufany. Uzyskanie numeru PESEL przez obywateli Ukrainy nie wpłynie na kwestię uzyskania polskiego obywatelstwa.
Na dzień 08.03.2022 r., projekt wyżej wymienionej ustawy znajduje się w Sejmie. Nowe rozwiązania mają wejść w życie z dniem ogłoszenia w Dzienniku Ustaw i będą obowiązywać, co do zasady, z mocą wsteczną od 24 lutego 2022 r.
Poniżej przygotowaliśmy zbiór najważniejszych stron internetowych za pomocą, których obywatele Ukrainy mogą zaleźć najpotrzebniejszą pomoc.
Obywatele Ukrainy mogą szukać pomocy w zakwaterowaniu oraz w zorganizowaniu transportu na teren Polski na następujących stronach internetowych:
https://pomagamukrainie.gov.pl/
https://grupazasoby.pl/ (UWAGA! Dotyczy tylko osób szukających noclegu na terenie Warszawy i w jej okolicach)
Grupa na FB: Podaję dłoń Ukrainie – https://www.facebook.com/groups/321268766696111/
Również dla obywateli Ukrainy zostały uruchomione specjalne infolinie, które udzielają najważniejszych informacji związanych z pobytem na terenie Polski:
+48 12 210 20 02 (specjalna Infolinia Wojewody Małopolskiego dla obywateli Ukrainy szukających schronienia w Małopolsce, Infolinia działa 24 h na dobę),
+48 987 (specjalna Infolinia Wojewody Małopolskiego dla obywateli Ukrainy szukających schronienia w województwie Mazowieckim, Infolinia działa 24 h na dobę),
+48 47 721 75 75 (ogólnopolska infolinia dla obywateli Ukrainy szukających schronienia na terenie Polski).
Osoby uciekające z Ukrainy przed konfliktem zbrojnym, które nie mają zapewnionego miejsca pobytu (noclegu) w Polsce, mogą udać się do punktu recepcyjnego. Otrzymają tam informacje na temat pobytu w Polsce, posiłek, podstawową opiekę medyczną, miejsce na odpoczynek oraz zostanie im wskazane tymczasowe zakwaterowanie. Lista punktów recepcyjnych na terenie Polski:
- Wrocław, ul. Wittiga 4,
- Toruń, Hotel Kopernik, ul. Wola Zamkowa 16,
- Bydgoszcz, ul. Zygmunta Augusta 20,
- Dorohusk, Pałac Suchodolskich Gminny Ośrodek Kultury i Turystyki, ul. Parkowa 5,
- Dołhobyczów, Przygraniczne Centrum Kultury i Rekreacji, ul. Spółdzielcza 8,
- Horodło, Zespół Szkół w Horodle, ul. Piłsudskiego 58,
- Lubycza Królewska, Szkoła Podstawowa w Lubyczy Królewskiej (zaplecze hali sportowej), ul. Jana III Sobieskiego 5,
- Chełm, Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Chełmie – ul. Graniczna 2A,
- Hrubieszów, Hrubieszowski Ośrodek Sportu i Rekreacji – ul. Ciesielczuka 2,
- Tomaszów Lubelski, Ośrodek Sportu i Rekreacji – Aleja Sportowa 8,
- Gorzów Wlkp., Lubuski Urząd Wojewódzki w Gorzowie Wlkp., ul. Jagiellończyka 8,
- Łódź, Łódzki Dom Kultury, ul. Traugutta 18
- Kraków, Dworzec Główny, przy wejściu na czwarty peron od strony kas biletowych. ul. Pawia 5a,
- Warszawa, Dworzec Warszawa Zachodnia, Al. Jerozolimskie 142,
- Opole, Dom Studenta „Sokrates”, ul. Małopolska 22,
- Korczowa, Świetlica, Korczowa 155,
- Medyka, Hala sportowa – Medyka 285,
- Krowica Sama, Szkoła Podstawowa w m. Krowica Sama 183,
- Ustrzyki Dolne, Była Szkoła Podstawowa w Łodynie, Łodyna 41,
- Młyny, Centrum Handlu i Magazynowania Korczowa Dolina – Hala Kijowska – Młyny 90,
- Przemyśl, Przemyśl Dworzec kolejowy, Pl. Legionów 1,
- Wasilków, Kompleks Hotelowy JARD „Nad Zalewem”, ul. Białostocka 94-98,
- Gdańsk, Dom Harcerza, ul. Za murami 2/10,
- Katowice, CARITAS, ul. Wita Stwosza 10,
- Kielce, Świętokrzyski Urząd Wojewódzki w Kielcach, al. IX Wieków Kielc 3,
- Olsztyn, ul. Niepodległości 53/55,
- Poznań, Międzynarodowe Targi Poznańskie, ul. Głogowska 14,
- Szczecin, ul. Al. Piastów 40A,
Na bieżąco będziemy aktualizowali ww. listę punktów recepcyjnych na terenie Polski.
